Language Dropdown
Language Icon
Dowiedz się więcej!

Osoby niewidome i słabowidzące

Osoby niewidome

Osoby niewidome to osoby, które nie widzą nic lub widzą bardzo mało. W lepszym oku ostrość wzroku po korekcji okularami wynosi mniej niż 0,05 lub pole widzenia jest ograniczone do obszaru nieprzekraczającego 20 stopni (pełne pole widzenia wynosi około 180 stopni). Wśród osób niewidomych wyróżniamy osoby niewidome od urodzenia oraz osoby ociemniałe, czyli które straciły wzrok po piątym roku życia. Zdecydowana Większość osób z niepełnosprawnością wzroku to osoby, które utraciły wzrok w późniejszym okresie życia.

Przyczyny ślepoty od urodzenia i utraty wzroku mogą być różne. Osoby niewidome od urodzenia mogą być dotknięte chorobami genetycznymi takimi jak dystrofia siatkówki, albinizm, wrodzona zaćma czy wrodzona jaskra. Ślepota wrodzona może być również wynikiem wad rozwojowych gałki ocznej lub zakażeń matki w czasie ciąży. Choroby takie jak jaskra, cukrzyca czy wysiękowa postać zwyrodnienia plamki żółtej mogą prowadzić do całkowitej utraty wzroku. Utrata wzroku może być również wynikiem urazów oczu.

Osoby ociemniałe zachowują pamięć wzrokową, którą wykorzystują do rekonstruowania wrażeń wizualnych. Osoby niewidome od urodzenia mogą mieć trudności z wyobrażaniem sobie zjawisk, które są uchwytne tylko wzrokowo, i mogą je sobie wyobrażać inaczej niż osoby widzące. Niektóre osoby ze szczątkowym widzeniem zachowują poczucie światła, mogą zauważać przedmioty jako plamy lub rozpoznawać ich kształty i kolory, jednak nie zawsze są w stanie praktycznie wykorzystać tę zdolność w codziennym życiu.

Większość osób niewidomych porusza się w przestrzeni publicznej samodzielnie, używając białej laski lub korzystając z psa przewodnika. Niektórzy potrzebują lub preferują wsparcie asystenta lub przewodnika. Aby użytkowanie przestrzeni publicznej było bezpieczne i komfortowe dla wszystkich osób niewidomych, konieczne są konkretne rozwiązania dostępnościowe.

Osoby słabowidzące

Osoby słabowidzące to bardzo różnorodna grupa, obejmująca osoby dotknięte różnymi schorzeniami, które wiążą się z odmiennymi problemami. Mogą one charakteryzować się m.in. obniżoną ostrością wzroku – nawet po korekcji okularami lub soczewkami kontaktowymi. Pojęcie słabowzroczności obejmuje zaburzenia wszystkich funkcji wzrokowych, a więc nie tylko widzenia centralnego (obniżenie ostrości wzroku), ale również widzenia obwodowego (ubytki w polu widzenia), widzenia stereoskopowego (obuocznego), a także widzenia barw czy widzenia nocnego. Osoby słabowidzące mogą mieć trudności na przykład z rozpoznawaniem twarzy, kolorów, czytaniem, orientacją w przestrzeni, a także mogą mieć zwiększoną wrażliwość na światło, problemy z widzeniem po zmroku oraz adaptacją do ciemności. Każda osoba słabowidząca widzi inaczej i w związku z tym ma inne potrzeby.

Przyczyn niepełnosprawności wzroku może być wiele. Mogą to być choroby oczu, takie jak zaćma, jaskra, zwyrodnienie plamki żółtej czy retinopatia cukrzycowa. Mogą to być również urazy oczu lub choroby neurologiczne, które mają wpływ na przekazywanie informacji wzrokowych do mózgu. Jakość widzenia osób słabowidzących może zmieniać się w ciągu życia – może poprawiać się w wyniku udanej operacji i rehabilitacji wzroku lub pogarszać. Niektóre schorzenia mogą doprowadzić do całkowitej utraty wzroku.

Niewiele osób słabowidzących uczy się alfabetu Braille’a. Częściej osoby takie korzystają z różnych form powiększania tekstu. Osoby słabowidzące zazwyczaj nie poruszają się z psami przewodnikami, ponieważ psy te wymagają przewidywalności i pełnego zaufania do ich prowadzenia w każdej sytuacji, a nie tylko w tych, w których osoba słabowidząca nie jest w stanie poradzić sobie sama. Pewne rozwiązania są jednak wspólne zarówno dla osób niewidomych, jak i słabowidzących – należą do nich np. audiodeskrypcja, komunikaty głosowe, czytniki ekranu, biała laska, ścieżki prowadzące, makiety, tyflografiki i plany tyflograficzne. Osoby słabowidzące starają się jednak jak najwięcej korzystać z informacji wizualnych, dlatego szczególnie ważne są dla nich rozwiązania w zakresie dostępności komunikacyjnej i cyfrowej.

Oznaczenia i udogodnienia

Sorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Nunc vulputate libero et velit interdum, ac aliquet odio mattis. Class aptent taciti sociosqu ad litora torquent. Sorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit.

Dostępność dla osób z niepełnosprawnością wzroku - niewidomych

Piktogram umieszczany w budynkach oznacza, że są one wyposażone w udogodnienia dla osób niewidomych.

Podstawowym udogodnieniem jest brak przeszkód takich jak przedmioty utrudniające poruszanie się czy progi. W przestrzeni dostępnej dla osób niewidomych podłogi powinny być antypoślizgowe. Przestrzenie wolne od przeszkód są oznaczone ścieżkami prowadzącymi i punktami uwagi. Numery i nazwy pomieszczeń oraz przyciski muszą być oznaczone w sposób umożliwiający ich odczyt dotykiem, na przykład za pomocą etykiet w alfabecie Braille’a.

Blisko wejścia powinny znajdować się recepcja oraz plan tyflograficzny (znany również jako tyflomapa), na którym przedstawiono układ przestrzeni danego piętra. Do planu powinna kierować ścieżka prowadząca. Informacje mogą być także przekazywane dźwiękowo, w formie komunikatów głosowych lub audiodeskrypcji – z głośników lub na żywo.

Jednym z takich rozwiązań jest system TOTUPOINT – system nawigacyjno-informacyjny, który ułatwia poruszanie się osobom niewidomym i słabowidzącym w przestrzeni publicznej. System opiera się na sieci specjalnych znaczników dźwiękowych umieszczanych w strategicznych miejscach takich jak wejścia do budynków czy przejścia dla pieszych. Każdy znacznik posiada unikalny kod, który jest rozpoznawany przez aplikację mobilną zainstalowaną na smartfonie osoby.

Dostępność dla osób z niepełnosprawnością wzroku – słabowidzących

Piktogram wskazuje, że obiekt jest wyposażony w udogodnienia dla osób słabowidzących.

Przestrzeń powinna być wolna od przeszkód. Może w niej występować ścieżka prowadząca oraz punkty uwagi. Drzwi, wejścia do wind i inne elementy powinny być w kolorach kontrastujących z kolorem podłogi. Pierwszy i ostatni stopień schodów, a często także ich krawędzie, są oznaczone kontrastowo. W przypadku przezroczystych drzwi, np. ze szkła, konieczne jest ich oznaczenie kontrastowe zarówno na podłodze, jak i na powierzchni drzwi. Kontrastowe oznaczenia powinny mieć również włączniki światła, przyciski oraz numery pomieszczeń. Numery pomieszczeń muszą być duże i wyraźne, a najlepiej także wypukłe, aby umożliwić identyfikację dotykiem. W przestrzeni dostępnej dla osób słabowidzących informacje są przekazywane również dźwiękowo, a recepcja powinna znajdować się blisko wejścia. Pomieszczenia muszą być dobrze oświetlone, z jednolitym, rozproszonym światłem, zamiast punktowego.

Możliwość wejścia z psem przewodnikiem

Piktogram informujący, że pies przewodnik może wejść do budynku.

Pies przewodnik pomaga osobie niewidomej swobodnie poruszać się w przestrzeni publicznej. Pies nie musi być na smyczy ani w kagańcu, ale musi mieć założoną specjalną uprząż. Osoba korzystająca z pomocy psa powinna mieć przy sobie certyfikat potwierdzający status psa asystującego oraz zaświadczenie o wykonaniu wymaganych szczepień weterynaryjnych. Zgodnie z polskim prawem pies przewodnik ma prawo wstępu do wszystkich budynków użyteczności publicznej. Kościoły nie są uwzględnione w przepisach, dlatego warto zapytać o zgodę przed wejściem do świątyni. Na widowni czy w poczekalni dobrze jest zaproponować osobie niewidomej z psem przewodnikiem miejsce blisko przejścia, aby pies mógł swobodnie się położyć. Psa przewodnika nie wolno dekoncentrować – nie należy go zaczepiać ani głaskać.

Audiodeskrypcja

Piktogram oznacza, że treść jest opatrzona audiodeskrypcją – słownym opisem treści wizualnych.

Audiodeskrypcją mogą być opatrzone treści wizualne takie jak obrazy, zdjęcia, wystawy, rzeźby czy eksponaty muzealne, a także treści audiowizualne – filmy, spektakle, wydarzenia muzyczne czy sportowe. Audiodeskrypcja może być nagrana jako dźwięk lub odczytywana na żywo. Powinna być precyzyjna i przygotowana na podstawie dokładnej analizy opisywanego materiału. Korzystają z niej głównie osoby niewidome, ale może być również pomocna dla osób słabowidzących.

Informacje w alfabecie Braille’a

Piktogram umieszczany w miejscach, w których informacje są zapisane także w alfabecie Braille’a.

Krótki tekst w alfabecie Braille’a, np. numer piętra, numer lub nazwa pomieszczenia, może być umieszczany pionowo na ścianach lub drzwiach. Dłuższe opisy lepiej umieszczać na poziomych blatach lub lekko pochylonych pulpitach. Podpisy na tyflografikach, makietach i tyflomapach również powinny być w alfabecie Braille’a. Do treści w alfabecie Braille’a powinny kierować ścieżki prowadzące. Oznaczenia w Braille’u powinny być umieszczane w miejscach naturalnie dostępnych dla użytkowników, np. na poręczach, panelach, przyciskach windy, na ścianie przy drzwiach po stronie klamki – na wysokości około 150 cm lub na drzwiach nad klamką. W Braille’u muszą być także zapisane nazwy leków na opakowaniach, a w lokalach wyborczych powinny być dostępne nakładki Braille’owskie na karty do głosowania. Na żądanie osoby niewidomej banki i operatorzy telefoniczni powinni dostarczać informacje w alfabecie Braille’a.

Alfabetem Braille’a biegle posługują się głównie osoby niewidome od urodzenia, a wśród osób, które straciły wzrok oraz osób słabowidzących, znajomość Braille’a nie jest tak powszechna. Alfabet Braille’a, nazywany także pismem punktowym, opiera się na sześciopunkcie – dwóch kolumnach po trzy punkty. Litery tworzone są z różnej liczby wypukłych punktów w różnych konfiguracjach. Alfabet Braille’a jest wystandaryzowanym pismem, co oznacza, że znaki mają stały rozmiar i nie można ich powiększać ani pomniejszać. Rozmiary sześciopunktu są dostosowane do rozmiaru opuszków palców: średnica punktu powinna wynosić 1,3-1,6 mm, odstęp między środkami punktów 2,5 mm, odstęp między znakami 6 mm, odstęp między wyrazami 12 mm, a między linijkami 10 mm. Wypukłość punktu wynosi 0,2-0,5 mm i nie powinna być zbyt ostra.

Monitor brajlowski

Piktogram umieszczany w miejscach, w których do odczytania treści z komputera można skorzystać z monitora brajlowskiego, zmieniającego elektroniczny tekst na sześciopunkt.

Monitor brajlowski to niewielkie urządzenie podłączane do komputera, tabletu lub smartfona, które pozwala osobie niewidomej odczytywać dotykowo w czasie rzeczywistym tekst wyświetlany na ekranie. Nazywany jest także linijką brajlowską, ponieważ wyświetla sześciopunkt w jednej linii. Posiada klawisze sterujące, ułatwiające nawigowanie po tekście na ekranie. Jest to alternatywa dla głosowych czytników ekranu, z której mogą korzystać również osoby głuchoniewidome posługujące się alfabetem Braille’a

Tyflografiki i makiety

Piktogram oznacza, że w danym miejscu znajdują się tyflografiki i makiety, umożliwiające osobom niewidomym zapoznanie się z dziełem za pomocą dotyku, bez bezpośredniego kontaktu z nim.

Tyflografika to przeznaczony do dotykania rysunek wypukły, który odwzorowuje kształt i najważniejsze elementy dzieła, zachowując odpowiednią skalę i proporcje. Powinna być wykonana z plastiku, na papierze pęczniejącym lub specjalnej folii do rysowania. Tyflografiki należy eksponować na sztywnym, najlepiej poziomym podłożu, takim jak stół, pulpit czy sztywna podkładka.

Makieta to pomniejszona, trójwymiarowa kopia eksponatu lub budowli. Tworzy się je dla obiektów, których nie wolno dotykać lub które są zbyt duże, by dokładnie poznać je poprzez dotyk. Makiety mogą być wykonane z plastiku, metalu, gliny, gipsu, kartonu lub innych materiałów.

Plan tyflograficzny

Piktogram oznacza, że w danym miejscu znajduje się dotykowy plan piętra budynku.

Szczególnym przykładem tyflografiki jest plan tyflograficzny, który najczęściej służy do przedstawienia wnętrza budynku. Jeśli budynek ma kilka pięter, na każdym piętrze musi znajdować się osobny plan tyflograficzny. Plan tyflograficzny powinien zawierać schemat przestrzeni ogólnodostępnych (bez oznaczania np. pomieszczeń technicznych), drogi komunikacji poziomej (korytarze) oraz pionowej (windy, schody). Powinien również zaznaczać ścieżki prowadzące oraz lokalizację osoby czytającej plan. Opisy i legenda zastosowanych symboli muszą być dostępne zarówno w czarnodruku,  jak i w alfabecie Braille’a. Oznaczenia powinny być nie tylko wypukłe, ale także kontrastowe, aby ułatwić korzystanie z planu osobom słabowidzącym.

Niektóre plany tyflograficzne mogą być wzbogacone o elementy elektroniczne, umożliwiające odsłuchanie informacji po naciśnięciu przycisku. Plan tyflograficzny powinien znajdować się blisko wejścia, a do niego powinna kierować ścieżka prowadząca.

Ścieżka prowadząca i punkty uwagi

Piktogram oznaczający obecność wypukłej ścieżki prowadzącej, kierującej bezkolizyjnie do istotnych miejsc, oraz punktów uwagi, przestrzegających przed potencjalnym niebezpieczeństwem.

Ścieżka prowadząca to podłużne wypukłości w posadzce lub chodniku, które można wyczuć białą laską. Stanowią one dotykowe oznakowanie trasy wolnej od przeszkód i prowadzą do istotnych miejsc, takich jak drzwi, schody, windy, kasy czy plany tyflograficzne. 

Pola uwagi to wypukłe guzki w posadzce lub chodniku, które mają na celu zwrócenie szczególnej uwagi osoby niewidomej. Znajdują się w miejscach takich jak krawężnik przed przejściem dla pieszych, krawędź peronu lub przystanku, początek schodów czy rozwidlenia ścieżek prowadzących.

Zwiększony kontrast

Piktogram oznacza materiały drukowane, elektroniczne oraz przestrzeń architektoniczną zgodne z zasadami wysokiego kontrastu kolorów.

Duży kontrast jest kluczowy dla osób słabowidzących zarówno w kontekście dostępności architektonicznej, jak i komunikacyjnej oraz cyfrowej. Tekst lub obiekt na kontrastującym tle są lepiej widoczne i łatwiejsze do odróżnienia. W przestrzeni publicznej należy kontrastowo oznaczać schody, szczególnie pierwszy i ostatni stopień oraz ich krawędzie. Szklane drzwi również powinny być wyraźnie oznaczone, podobnie jak podłogi przed drzwiami i wejściami do wind, a także klamki lub uchwyty w zwykłych drzwiach. Najczęściej do kontrastowego oznaczenia tych elementów używa się czarno-żółtej taśmy samoprzylepnej.

W przypadku tekstów drukowanych – takich jak broszury, ulotki, książki czy tablice informacyjne – zwiększony kontrast poprawia czytelność i mniej męczy wzrok. Klasycznym przykładem wysokiego kontrastu jest czarny tekst na białym tle, ale równie skuteczne mogą być jasne litery na ciemnym tle, np. biały lub żółty tekst na czarnym lub ciemnoniebieskim tle. Ważne, aby tło było jednolite – tekst na deseniach czy grafikach jest trudny do odczytania. Kontrastowe oznaczenia powinny znaleźć się również na planach tyflograficznych. Strony internetowe powinny mieć możliwość zwiększenia kontrastu, najlepiej z opcją wyboru między jasnym a ciemnym tłem.

Zastosowanie oznaczeń w przestrzeni

Komiksy z humorem

Spot filmowy

Obejrzyj film o niepełnosprawności!

Akty prawne

Corem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Etiam eu turpis molestie, dictum est a, mattis tellus. Sed dignissim, metus nec fringilla accumsan, risus sem sollicitudin lacus, ut interdum tellus elit sed risus. Maecenas eget condimentum velit, sit amet feugiat lectus. Class aptent taciti sociosqu ad litora torquent per conubia nostra, per inceptos himenaeos. Praesent auctor purus luctus enim egestas, ac scelerisque ante pulvinar. Donec ut rhoncus ex. Suspendisse ac rhoncus nisl, eu tempor urna. Curabitur vel bibendum lorem. Morbi convallis convallis diam sit amet lacinia.

Sprawdź akty prawne

Fakty i mity / Savoir Vivre​

To możesz robić:

Zaczynając rozmowę z osobą niewidomą lub słabowidzącą, możesz się przedstawić – nie zawsze osoba jest w stanie rozpoznać rozmówcę po głosie, nawet jeśli to osoba znajoma.

Jeśli chcesz podać osobie niewidomej lub słabowidzącej rękę, powiedz, że chciałbyś to zrobić. Nie zobaczy twojej wyciągniętej dłoni.

Rozmawiając z osobą niewidomą, zwracaj się do niej i patrz na nią, nawet jeśli przyszła z asystentem.

Jeśli w trakcie rozmowy musisz się oddalić, poinformuj o tym osobę niewidomą lub słabowidzącą.

W trakcie rozmowy z osobą niewidomą lub słabowidzącą potwierdzaj werbalnie, że jej słuchasz.

Nie bój się używać zwrotów „do widzenia”, „zobaczymy”, „oglądała pani ten film?”. Nie urażą one osoby niewidomej lub słabowidzącej.

Gdy opisujesz osobie niewidomej lub słabowidzącej drogę, zwróć uwagę na ewentualne przeszkody.

Określ pozycje przedmiotów precyzyjnie, posługując się np. zwrotami odnoszącymi się do tarczy zegarowej czy kierunkami.

Na przystanku możesz powiedzieć osobie niewidomej lub słabowidzącej numer zbliżającego się autobusu lub tramwaju – być może osoba taka czeka na ten numer pojazdu.

Jako przewodnik idź zawsze pół kroku przed osobą niewidomą, żeby rozpoznać i ominąć ewentualne przeszkody.

Jeśli prowadząc osobę niewidomą zbliżacie się do schodów, uprzedź, czy prowadzą w górę, czy w dół.

Tego unikaj:

Mówiąc o osobie niewidomej lub słabowidzącej, unikaj pojęć: „ślepy”, „kaleka”, „inwalida”.

Unikaj określeń „tu”, „tam”, „on” – bez wizualnego wskazania konkretnego miejsca czy osoby, nic one nie znaczą dla osoby niewidomej lub słabowidzącej.

W trakcie rozmowy nie odchodź bez uprzedzenia od osoby niewidomej lub słabowidzącej.

Nie podejmuj decyzji za osobę niewidomą lub słabowidzącą. Jest w pełni autonomiczna i sama najlepiej wie, czego jej potrzeba. Uszanuj też odmowę skorzystania z oferowanej pomocy.

Mówiąc o osobach wspierających, nie używaj określenia „opiekun” – możesz taką osobę nazwać „asystentem”, „przewodnikiem”, „osobą wspierającą” czy „osobą towarzyszącą”.

Nie sprzeciwiaj się obecności psa przewodnika. Nie głaszcz go ani nie rozpraszaj, pamiętaj, że musi on zachować czujność.

Nie trzymaj ani nie popychaj osoby niewidomej, jeśli ją prowadzisz. To ona powinna trzymać ciebie – za łokieć lub ramię.

Nie przesuwaj przedmiotów bez uprzedzenia. Osoby niewidome i słabowidzące w znanych sobie przestrzeniach często poruszają się na pamięć, zapamiętując ułożenie przedmiotów. Jeśli czegoś szukają, wiedzą, gdzie to znaleźć.

Fundacje wspierające osoby z daną niepełnosprawnością na terenie Wielkopolski​

POLSKI ZWIĄZEK NIEWIDOMYCH OKRĘG WIELKOPOLSKI

Stowarzyszenie na Rzecz Rehabilitacji Niewidomych i Słabowidzących

Stowarzyszenie Przyjaciół Niewidomych i Słabowidzących

Wielkopolskie Stowarzyszenie Niewidomych

Fundacja Szansa - Jesteśmy Razem

Stowarzyszenie Osób Niepełnosprawnych "Razem na szlaku"

Fundacja na rzecz Osób Niewidomych Labrador - Pies Przewodnik

Fundacja Tyflologika

Materiały do pobrania

Chcemy być sobą.
Zwyczajni. Niezwyczajni.

+48 692 416 823

biuro@towarzystwogest.eu

Wyspiańskiego 13/6 60-749 Poznań

Polityka prywatności

Pobierz aplikację

Baza wiedzy o niepełnosprawnościach:

Osoby poruszające się na wózku

Osoby Głuche

Osoby bez kończyn

Osoby w spektrum autyzmu

Osoby z zespołem Tourette'a

Osoby niewidome

Osoby słabosłyszące

Osoby niskorosłe

Osoby z zespołem Downa

Osoby jąkające się

Projekt współfinansowany ze środków PFRON będących w dyspozycji Samorządu Województwa Wielkopolskiego.
Przedstawione treści wyrażają poglądy realizatora projektu i nie muszą odzwierciedlać oficjalnego stanowiska Samorządu Województwa Wielkopolskiego.

ETR

Osoba niewidoma to osoba, która widzi bardzo mało lub wcale, nawet w okularach.
Można urodzić się niewidomym albo stracić wzrok później.
Osób, które straciły wzrok jest dużo więcej niż osób, które urodziły się niewidome.

Można urodzić się niewidomym z powodu choroby genetycznej.
Taka choroba to na przykład dystrofia siatkówki w oku, albinizm, wrodzona zaćma, wrodzona jaskra.
Można urodzić się niewidomym z powodu złej budowy gałki ocznej.
Można urodzić się niewidomym z powodu zakażenia matki w ciąży.
Niektóre choroby powodują utratę wzroku.
Taka choroba to może być na przykład jaska, cukrzyca albo zwyrodnienie plamki żółtej.
Wzrok można też stracić z powodu urazu oka.

Osoby, które straciły wzrok, często pamiętają wygląd różnych przedmiotów czy zjawisk.
Trudniej jest je wyobrazić sobie osobom, które urodziły się niewidome.
Czasem ich wyobrażenia są zupełnie inne niż osób, które widzą.
Niektóre osoby niewidome mogą rozróżnić światło od ciemności.
Niektóre osoby niewidome mogą rozpoznawać niektóre kolory.
Niektóre osoby niewidome mogą dostrzegać osoby albo przedmioty jako wyróżniające się plamy.

Większość osób niewidomych porusza się sama.
Wspomagają się białą laską albo psem przewodnikiem.
Niektóre osoby niewidome czują się lepiej z pomocą drugiej osoby – asystenta.
Żeby osoby niewidome mogły poruszać się bezpiecznie i komfortowo, potrzebne są różne udogodnienia.

Osoby słabowidzące to różnorodna grupa.
To osoby dotknięte różnymi schorzeniami.
Osoby słabowidzące doświadczają różnych problemów.
Mogą mieć obniżoną ostrość wzroku, nawet mimo używania okularów lub soczewek kontaktowych.
Mogą mieć ubytki pola widzenia, to znaczy widzieć mniej przestrzeni.
Mogą widzieć tylko na jedno oko.
Mogą nie widzieć barw.
Mogą źle widzieć bez słonecznego światła.
Światło słoneczne może im przeszkadzać.
Mogą mieć problemy z rozpoznawaniem twarzy.
Mogą mieć problemy z czytaniem.
Mogą mieć problemy z orientacją w przestrzeni.
Każda osoba słabowidząca widzi inaczej.
Każda osoba słabowidząca ma inne potrzeby.
 
Przyczyn niepełnosprawności wzroku może być wiele.
Przyczyną mogą być choroby oczu, na przykład zaćma, jaskra, zwyrodnienie plamki żółtej czy retinopatia cukrzycowa.
Przyczyną mogą być urazy oczu.
Przyczyną mogą choroby neurologiczne.
Choroby neurologiczne wpływają na przekazywanie informacji wzrokowych do mózgu. Jakość widzenia osób słabowidzących może się zmieniać w ciągu życia.
Jakość widzenia może poprawić się w wyniku udanej operacji i rehabilitacji wzroku.
Może też pogarszać się.
Niektóre schorzenia mogą doprowadzić do całkowitej utraty wzroku.
 
Mało osób słabowidzących uczy się alfabetu Braille’a.
Osoby słabowidzące korzystają raczej z różnych sposobów powiększania tekstu.
Osoby słabowidzące nie poruszają się z psami przewodnikami.
Psy muszą prowadzić w każdej sytuacji, a nie tylko wtedy, kiedy osoba nie może poradzić sobie sama.
Niektóre udogodnienia są dobre zarówno dla osób niewidomych, jak i słabowidzących.
To na przykład audiodeskrypcja, komunikaty głosowe, czytniki ekranu.
To biała laska i ścieżki prowadzące.
To makiety, tyflografiki i plany tyflograficzne.
Osoby słabowidzące starają się jak najwięcej korzystać z informacji wizualnych.
Informacje wizualne muszą być dla nich dobrze przygotowane.

ETR

NIEWIDOMY Z LASKĄ

Dostępność dla osób z niepełnosprawnością wzroku – niewidomych.
Piktogram znajduje się w budynkach wyposażonych w udogodnienia dla osób niewidomych.

Takie udogodnienia to na przykład brak progów i przedmiotów, które utrudniają poruszanie się.
Podłogi są antypoślizgowe.
W dostępnej przestrzeni znajdują się ścieżki prowadzące i punkty uwagi.
Pomieszczenia i przyciski są oznaczone w sposób możliwy do odczytania dotykiem.
To mogą być na przykład etykiety w alfabecie Braille’a.
Plan tyflograficzny, czyli dotykowy, przedstawia przestrzeń piętra.
Plan dotykowy znajduje się blisko wejścia.
Do planu dotykowego prowadzi ścieżka prowadząca.
Recepcja znajduje się blisko wejścia.
Informacje przekazywane są także dźwiękowo, na przykład głosowo.
Przykładem informacji dźwiękowych jest system TOTUPOINT.
W różnych miejscach w budynkach i na ulicach umieszcza się znaczniki.
Każdy znacznik ma swój kod, który rozpoznaje aplikacja na smartfonie.
Kiedy osoba niewidoma zbliża się do znacznika, aplikacja mówi, w jakim miejscu osoba się znajduje.
Dostępność znaczy też, że w otoczeniu budynku i na trasie dojścia z przystanków nie ma przeszkód.
Nie ma na przykład dziur w chodniku.
Nie ma nisko opadających gałęzi drzew.
Nie ma źle odstawionych hulajnóg.

Obszar roboczy 39

Dostępność dla osób z niepełnosprawnością wzroku – słabowidzących.
Piktogram znajdujący się na budynkach z udogodnieniami dla osób słabowidzących.

W takiej przestrzeni nie ma przeszkód w poruszaniu się.
Mogą być w niej ścieżki prowadzące.
Drzwi, wejścia do windy i inne elementy przestrzeni są w kolorach kontrastujących z kolorem podłogi.
Kontrastowe kolory to na przykład żółty i czarny albo biały i czarny.
Pierwszy i ostatni stopień schodów są oznaczone kontrastowo.
Jeśli drzwi są przezroczyste, na przykład ze szkła, są oznaczone kontrastowo.
Włączniki światła, przyciski i numery pomieszczeń są oznaczone kontrastowo.
Numery pomieszczeń są duże i wyraźne.
Mogą być też wypukłe.
Informacje przekazywane są także dźwiękowo.
Recepcja znajduje się blisko wejścia.
Pomieszczenia są dobrze oświetlone.
Światło jest jednolite i rozproszone.

PRZEWODNIK

Możliwość wejścia z psem przewodnikiem.
Piktogram przypomina, że pies przewodnik może wejść do budynku.

Pies przewodnik pomaga osobie niewidomej poruszać się.
Pies musi mieć założoną uprząż.
Nie musi być na smyczy ani w kagańcu.
Osoba niewidoma musi mieć przy sobie certyfikat psa i zaświadczenie o szczepieniach psa.
Zgodnie z obowiązującym w Polsce prawem, pies przewodnik może wejść do wszystkich budynków.
Prawo nie wymienia kościołów, dlatego przed wejściem z psem przewodnikiem do kościoła warto zapytać o zgodę.
Dobre miejsce dla osoby z psem przewodnikiem to takie, w którym pies może się położyć.
Psa przewodnika nie można zaczepiać ani głaskać.
Musi koncentrować się na pomocy osobie niewidomej.

Obszar roboczy 38

Audiodeskrypcja.
Piktogram oznacza, że treść opatrzona jest audiodeskrypcją.

Audiodeskrypcja to udogodnienie dla osób niewidomych i słabowidzących.
To słowny opis treści wizualnych i audiowizualnych.
Treści wizualne to na przykład obrazy, zdjęcia, wystawy, rzeźby i eksponaty muzealne.
Treści audiowizualne to na przykład filmy, spektakle, koncerty czy mecze.
Audiodeskrypcja może być nagrana jako dźwięk albo odczytywana na żywo.
Tworząc audiodeskrypcję trzeba dobrze poznać opisywany materiał.
Tworząc audiodeskrypcję trzeba dobrze dobierać słowa.

BRAILLE

Informacje w alfabecie Braille’a.
Piktogram jest w miejscach, w których informacje są zapisane w alfabecie Braille’a.

Alfabet Braille’a jest nazywany też pismem punktowym.
Czyta się go, dotykając punktów palcami.
Podstawą pisma punktowego jest sześciopunkt.
To znaczy, że litery są zbudowane z różnie ułożonych punktów.
Punktów może być od jednego do sześciu.
Punkt ma zawsze taką samą wielkość, która mieści się pod palcami.
Nie można go powiększać, ani pomniejszać.
Na ścianach albo drzwiach można umieszczać tylko krótkie podpisy w alfabecie Braille’a.
Można umieścić na przykład numer piętra, numer pokoju albo nazwę pomieszczenia.
Dłuższe napisy trzeba umieszczać na poziomych blatach albo pulpitach.
Wtedy łatwiej się czyta palcami.
W alfabecie Braille’a powinny być też podpisy na tyflografikach, makietach i tyflomapach.
To rysunki, mapy i przedmioty, które osoby niewidome mogą oglądać, dotykając ich.
Do napisów w alfabecie Braille’a muszą prowadzić specjalne ścieżki.
Muszą być w łatwych do odnalezienia miejscach, które często dotykamy.
To mogą być na przykład poręcze, przyciski, ściana albo drzwi blisko klamki.
Najlepsza wysokość dla napisu w alfabecie Braille’a to 150 centymetrów.
W alfabecie Braille’a muszą być zapisane nazwy leków na opakowaniach.
W alfabecie Braille’a muszą być zapisane karty do głosowania dla osób niewidomych.
Każda osoba niewidoma może poprosić w banku albo salonie telefonicznym o informacje w alfabecie Braille’a.

Monitor brajlowski

Monitor brajlowski.
Piktogram oznacza, że w tym miejscu jest urządzenie, które zamienia tekst na ekranie na tekst do odczytania dotykiem.

Monitor brajlowski to urządzenie dla osób niewidomych i głuchoniewidomych.
Monitor brajlowski podłącza się do komputera, tabletu albo smartfona.
Pozwala odczytywać dotykiem, w alfabecie Braille’a, tekst wyświetlany na ekranie.
Inna nazwa monitora brajlowskiego to linijka brajlowska.
Mówi się tak, bo wyświetla sześciopunkt w jednej linii.
Klawiszami ustawia się miejsce na ekranie, które ma być przełożone na sześciopunkt.

Obszar roboczy 4

Tyflografiki i makiety.
Piktogram oznacza materiały, które można oglądać dotykiem.

Niektórych obrazów czy eksponatów w muzeum nie można dotykać.
Inne są za duże, żeby dotknąć ich w całości – na przykład zabytkowe budynki.
Dlatego tworzy się kopie takich dzieł, które można oglądać, dotykając ich.
Takie kopie, których można dotykać to makiety.
Tyflografika to wypukły rysunek.
Na tylfografice zaznaczony jest kształt i najważniejsze elementy dzieła.
Zwykle jest mniejsza niż oryginalne dzieło.
Tyflografika może być zrobiona z plastiku, specjalnego papieru albo specjalnej folii.
Tyflografiki pokazuje się położone na stole, pulpicie albo sztywnej podkładce.
Nie wiesza się ich na ścianie.
Makieta to trójwymiarowa kopia jakiegoś przedmiotu albo budynku.
Jest mniejsza niż oryginał.
Cały budynek na makiecie można objąć rękoma.
Makieta może być zrobiona na przykład z plastiku, metalu, gliny, gipsu albo kartonu.

mapa

Plan tyflograficzny.
Piktogram oznacza miejsce, w którym jest plan dotykowy budynku.

Tyflomapa i plan tyflograficzny to rodzaje tyflografiki.
Ogląda się je, dotykając ich palcami.
Dlatego inna nazwa to plan dotykowy.
Plan dotykowy przedstawia wnętrze budynku.
Jeśli budynek ma kilka pięter, każde piętro musi mieć swój plan.
Plan dotykowy pokazuje pomieszczenia, do których każdy może wejść.
Plan dotykowy pokazuje korytarze, windy i schody.
Plan dotykowy pokazuje ścieżki prowadzące.
Plan dotykowy pokazuje miejsce, w którym znajduje się osoba, która go czyta.
Wszystkie informacje muszą być zapisane normalnym tekstem i alfabetem Braille’a.
Wszystkie oznaczenia muszą być wypukłe.
Wszystkie oznaczenia muszą mieć kontrastowe kolory.
Wtedy z planu mogą korzystać też osoby słabowidzące i osoby widzące.
Są też plany dotykowe elektroniczne.
Po naciśnięciu przycisku można usłyszeć informacje.
Plan dotykowy musi być blisko wejścia.
Do planu dotykowego musi prowadzić ścieżka prowadząca.

ścieżka

Ścieżka prowadząca i punkty uwagi.
Piktogram pokazuje, że tu znajduje się ścieżka bez przeszkód prowadząca do ważnych miejsc.

Ścieżka prowadząca długie, wypukłe linie na posadzce lub chodniku.
Oznacza trasę wolną od przeszkód.
Osoba niewidoma może z niej skorzystać dotykając podłogi białą laską.
Ścieżka prowadzi do różnych ważnych miejsc.
Może prowadzić na przykład do drzwi, schodów, windy czy kasy.
Może prowadzić do planu dotykowego.
Pola uwagi to wypukłe guzki w posadzce lub chodniku.
Zwracają uwagę osoby niewidomej na przykład na przejście dla pieszych, krawędź peronu albo początek schodów.
Zwracają też uwagę osoby niewidomej na rozwidlenia ścieżek prowadzących.

KONTRAST

Zwiększony kontrast.

Piktogram oznacza użycie kontrastowych kolorów.
Kontrastowe kolory to takie, które najbardziej różnią się od siebie.

To zazwyczaj kolor ciemny i kolor jasny.
Im większa różnica między kolorami, tym większy kontrast.
Duży kontrast jest ważny dla zapewnienia dostępności dla osób słabowidzących.
Duży kontrast jest ważny w przestrzeni.
Kontrastowo oznacza się schody.
Najlepiej oznaczyć pierwszy i ostatni stopień oraz krawędzie stopni.
Kontrastowo oznacza się drzwi i wejścia do windy.
Dobrze jest oznaczyć klamki i uchwyty w zwykłych drzwiach.
Szklane drzwi trzeba oznaczyć kontrastowo na ziemi pod drzwiami i na drzwiach.
Najczęściej oznacza się czarno-żółtą taśmą samoprzylepną.

Duży kontrast jest ważny w tekstach drukowanych.
Jest ważny w broszurach, ulotkach, książkach czy na tablicach informacyjnych.
To najczęściej czarne litery na białym tle.
Mogą to być też białe albo żółte litery na czarnym albo ciemnoniebieskim tle.
Ważne, żeby tło było jednokolorowe, bez obrazków.
Kontrastowe oznaczenia są też na planie dotykowym.

Strona internetowa musi mieć możliwość zmiany kontrastu.
Najlepiej, jeśli można wybrać jasne albo ciemne tło.

WIELKOŚĆ CZCIONKI

Tekst powiększony.
Piktogram oznacza tekst powiększony, czyli większy niż zwykle.
Materiały drukowane dla osób słabowidzących muszą mieć dużą, prostą czcionkę.

Minimalny rozmiar czcionki to 18.
Przykłady prostych czcionek to Arial, Verdana, Helvetica.
Tablice informacyjne muszą mieć duże napisy.
Muszą być w miejscu, do którego można podejść i przeczytać z bliska.
Strony internetowe muszą mieć możliwość powiększenia wyświetlanego tekstu.

ALFABET-LORMA_IMG

Komunikacja w alfabecie Lorma.

Piktogram oznacza możliwość skomunikowania się z osobą głuchoniewidomą w alfabecie Lorma.

Alfabet Lorma to jedna z form komunikacji osób głuchoniewidomych.
Polega na przekazywaniu informacji do dłoni.
Dotyka się odpowiednich punktów, którym odpowiadają konkretne litery.
W niektórych przypadkach trzeba wykonać ruch.
W niektórych przypadkach trzeba dotknąć powierzchni dłoni w kilku miejscach. Samogłoskom odpowiadają punkty lub delikatne ruchy na opuszkach palców.
Samogłoski znajdują się na paliczkach, wnętrzu i przegubie dłoni.
Można przekazywać komunikat na prawej lub lewej dłoni.
Można przekazywać komunikat na wewnętrznej lub zewnętrznej stronie dłoni.
Częściej używa się wewnętrznej strony.
Komunikat przekazuje się litera po literze.
Słowa oddziela się delikatnym klepnięciem dłoni.
Błędy zmazuje się ruchem pocierającym dłoń.
Z alfabetu Lorma korzystają głównie osoby, które nie posługują się dotykowym językiem migowym ani alfabetem Braille’a.
Z alfabetu Lorma mogą korzystać też osoby, które znają język migowy albo Braille’a, ale w danej sytuacji nie mogą z niego skorzystać.

ETR

TO MOŻESZ ROBIĆ:
– Zaczynając rozmowę z osobą niewidomą lub słabowidzącą możesz się przedstawić – nie zawsze osoba jest w stanie rozpoznać rozmówcę po głosie, nawet jeśli to osoba znajoma.
– Jeśli chcesz podać osobie niewidomej lub słabowidzącej rękę, powiedz, że chciałbyś to zrobić. Nie zobaczy twojej wyciągniętej dłoni.
– Rozmawiając z osobą niewidomą, zwracaj się do niej i patrz na nią, nawet jeśli przyszła z asystentem.
– Jeśli w trakcie rozmowy musisz się oddalić, poinformuj o tym osobę niewidomą lub słabowidzącą.
– W trakcie rozmowy z osobą niewidomą lub słabowidzącą potwierdzaj werbalnie, że jej słuchasz.
– Nie bój się używać zwrotów „do widzenia”, „zobaczymy”, „oglądała pani ten film?”. Nie urażą one osoby niewidomej lub słabowidzącej.
– Gdy opisujesz osobie niewidomej lub słabowidzącej drogę, zwróć uwagę na ewentualne przeszkody.
– Określ pozycje przedmiotów precyzyjnie, posługując się np. zwrotami odnoszącymi się do tarczy zegarowej czy kierunkami.
– Na przystanku możesz powiedzieć osobie niewidomej lub słabowidzącej numer zbliżającego się autobusu lub tramwaju – być może to na ten czeka.
– Jako przewodnik idź zawsze pół kroku przed osobą niewidomą, żeby rozpoznać i ominąć ewentualne przeszkody.
– Jeśli prowadząc osobę niewidomą zbliżacie się do schodów, uprzedź, czy prowadzą w górę, czy w dół.

TEGO UNIKAJ:
– Mówiąc o osobie niewidomej lub słabowidzącej, unikaj pojęć: ślepy, kaleka, inwalida.
– Unikaj określeń „tu”, „tam”, „on” – bez wizualnego wskazania konkretnego miejsca czy osoby, nic one nie znaczą.
– W trakcie rozmowy nie odchodź bez uprzedzenia od osoby niewidomej lub słabowidzącej.
– Nie podejmuj decyzji za osobę niewidomą lub słabowidzącą. Jest w pełni autonomiczna i sama najlepiej wie, czego jej potrzeba. Uszanuj też odmowę skorzystania z oferowanej pomocy.
– Mówiąc o osobach wspierających, nie używaj określenia „opiekun” – możesz taką osobę nazwać asystentem, przewodnikiem, osobą wspierającą czy osobą towarzyszącą.
– Nie sprzeciwiaj się obecności psa przewodnika. Nie głaszcz go, ani nie rozpraszaj, pamiętaj, że musi on zachować czujność.
– Nie trzymaj ani nie popychaj osoby niewidomej, jeśli ją prowadzisz. To ona powinna trzymać ciebie – za łokieć lub ramię.
– Nie przesuwaj przedmiotów bez uprzedzenia. Osoby niewidome i słabowidzące w znanych sobie przestrzeniach często poruszają się „na pamięć”, zapamiętując ułożenie przedmiotów. Jeśli czegoś szukają, wiedzą, gdzie to znaleźć.